ଓଡ଼ିଆ କ୍ୟାଲେଣ୍ଡର୍ର ଏକ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଦିନ ହେଉଛି “ବିଷୁବ”। ଏହି ଦିନଟି ବୈଶାଖ ମାସର ପ୍ରଥମ ଦିନରେ ପାଳନ କରାଯାଏ, ଯାହାକୁ ଅନେକ ସ୍ଥାନରେ "ପଣା ସଂକ୍ରାନ୍ତି" ବୋଲି ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ । ବିଷୁବ କେବଳ ଏକ ପୂଜା ନୁହେଁ, ବରଂ ଏହା ହେଉଛି ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟ, ସଂସ୍କୃତି ଓ ସମୃଦ୍ଧିର ଏକ ବିଶିଷ୍ଟ ପରିଚୟ ।
ବିଷୁବ ପର୍ବ ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟରେ ଅନେକ କବି, ଲେଖକ ଓ ସାହିତ୍ୟିକଙ୍କ ପାଇଁ ପ୍ରେରଣା ରୂପେ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇଛି । ବସନ୍ତ ଋତୁର ଶେଷ ଓ ଗ୍ରୀଷ୍ମର ଆଗମନ ସହିତ ନୂଆବର୍ଷର ଆରମ୍ଭ ଓଡ଼ିଆ କବିତାରେ ନୂଆ ଆଶା, ସୃଜନଶୀଳତା ଓ ଚିତ୍ରଣର ଅବସର ହେଉଛି । ବିଷୁବ ଦିନର ମହତ୍ତ୍ୱ ବିଭିନ୍ନ ଓଡ଼ିଆ ଗୀତ, ଜନସାହିତ୍ୟ, ଓ ଶ୍ଳୋକରେ ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ । ପ୍ରକୃତି, ଋତୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଓ ମାନବ ଜୀବନର ନୂତନ ଅଧ୍ୟାୟକୁ ନେଇ ଗଢ଼ାଯାଇଥିବା ଅନେକ ସୃଜନ ଏହି ପର୍ବର ସାହିତ୍ୟିକ ଅନୁଭୂତିକୁ ପ୍ରତିବିମ୍ବିତ କରେ ।
ବିଷୁବ ମାନେ କେବଳ ଏକ ତାରିଖ ନୁହେଁ, ଏହା ଏକ ଜୀବନଶୈଳୀ, ଏକ ଚିନ୍ତନ ଓ ଏକ ସଂସ୍କୃତି । ଏହି ଦିନରେ ଲୋକେ ନୂଆ ବସ୍ତ୍ର ପିନ୍ଧନ୍ତି, ଘର ସଫା କରନ୍ତି, ଗୋସାଁଘର ସଜାନ୍ତି ଓ ପଣା, ଶତପଦି, ଗୁଡ଼, ଜଳ ଓ ମିଠାର ସମୂହ ସହ ଧର୍ମୀୟ ପୂଜା କରନ୍ତି । ବିଶେଷ କରି ଗାଁ ଅଞ୍ଚଳରେ ଏହି ପର୍ବର ଉତ୍ସବ ମହୋତ୍ସବ ରୂପ ନେଇଥାଏ । ଶିଶୁ, ବୃଦ୍ଧ, ଯୁବ, ସ୍ତ୍ରୀ-ପୁରୁଷ ସମସ୍ତେ ଏହି ପର୍ବରେ ସମାନ ଭାଗୀ ହୁଅନ୍ତି, ଯାହା ଓଡ଼ିଆ ଜୀବନ ଓ ସଂସ୍କୃତିର ଏକତାକୁ ଦର୍ଶାଏ ।
ବିଷୁବ ଏକ ନୂଆ ବର୍ଷ ଆରମ୍ଭର ସଙ୍କେତ । କୃଷି ଜୀବନ ଆଧାରିତ ଓଡ଼ିଆ ଐତିହ୍ୟରେ ଏହି ସମୟ ହେଉଛି ଧାନ ଓ ଅନ୍ୟ ଶସ୍ୟର ପ୍ରସ୍ତୁତି ସମୟ । ଏହି ଦିନ ଲୋକମାନେ ନୂଆ ଆଶା, ନୂଆ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଓ ନୂଆ ଉଦ୍ୟମ ସହିତ ଜୀବନକୁ ଆରମ୍ଭ କରନ୍ତି । ଘର ଘରେ ଧନ, ଧାନ, ଆନନ୍ଦ ଓ ଅନୁଷ୍ଠାନ ଜନିତ ସମୃଦ୍ଧି ମଧୁର ସଙ୍ଗୀତ ସୃଷ୍ଟି କରେ । ପଣା ଦାନ, ଜଳ ବିତରଣ ଓ ଦାୟିତ୍ୱବୋଧ ଏହି ପର୍ବରେ ଏକ ନୈତିକ ଶିକ୍ଷା ଦେଇଥାଏ ।
ବିଷୁବ ଶବ୍ଦର ଅର୍ଥ "ସମ" ବା "ସମତୁଲ୍ୟ" । ଏହି ଦିନ ହେଉଛି ବର୍ଷର ଏମିତି ଏକ ଦିନ, ଯେଉଁଠି ଦିନ ଓ ରାତି ପ୍ରାୟ ସମାନ ଦୀର୍ଘତା ରହିଥାଏ । ଏହା ପୃଥିବୀର ଧରାତଳରେ ସୂର୍ଯ୍ୟର ସିଧାପାତ ଆଲୋକ ଭାଗ ପରିବର୍ତ୍ତନ ସହ ସମ୍ପୃକ୍ତ । ଏହି ବିଜ୍ଞାନିକ ତଥ୍ୟ ଓ ପ୍ରାକୃତିକ ବିନ୍ୟାସ ଓଡ଼ିଆ ଜନଜୀବନ ସହ ଗଭୀର ଭାବେ ଜଡିତ ରହିଛି ।
ଆଜିର ଯୁଗରେ ଯେଉଁଠି ପଶ୍ଚିମାଧୁନିକତା ଓ ତନ୍ତ୍ରଜ୍ଞାନ ଆମ ଐତିହ୍ୟକୁ ଦୂର କରୁଛି, ବିଷୁବ ଏକ ସ୍ମୃତି ଓ ପରମ୍ପରା ରଖିବାର ଅବସର ମିଳାଏ । ଏହା ନୂଆ ପିଢି ପାଇଁ ନୂଆ ସୃଷ୍ଟି, ନୈତିକ ଶିକ୍ଷା ଓ ସାମୁଦାୟିକ ଏକତାର ପାଠ ଦେଉଛି । ଆମକୁ ଚାହିଁବା ଉଚିତ ଏହି ପବିତ୍ର ପର୍ବକୁ ଅଧିକ ଆନୁଷ୍ଠାନିକ ଓ ଜାଗୃତ ଭାବେ ପାଳନ କରି ଓଡ଼ିଆ ସଂସ୍କୃତିର ଗୌରବ ବଢ଼ାଇବା ।
ବିଷୁବ କେବଳ ଏକ ତିଥି ନୁହେଁ, ଏହା ଏକ ଉତ୍ସବ, ଏକ ଭାବନା, ଏକ ଐତିହ୍ୟ ଓ ଏକ ସଂସ୍କୃତିର ପ୍ରତିକ । ଏହି ଦିନ ଓଡ଼ିଆ ଜୀବନର ଏକ ଅବିଭାଜ୍ୟ ଅଂଶ ଭାବେ ରହିଛି । ଏହି ପର୍ବ ଆମ ସାହିତ୍ୟକୁ ଉତ୍ସ ଦେଇଛି, ଆମ ସଂସ୍କୃତିକୁ ଆଲୋକିତ କରିଛି ଓ ଆମ ଜୀବନକୁ ଗୌରବ ଓ ନୈତିକତାର ପଥରେ ଚାଲିବାକୁ ପ୍ରେରଣା ଦେଇଛି ।
ଅଙ୍କିତ ସାହୁ
ଗ୍ଲୋବାଲ ଇଣ୍ଡିଆନ୍ ମଡେଲ୍ ସ୍କୁଲ, ଦଶମ ଶ୍ରେଣୀ ଛାତ୍ର
